معرفی کتاب: اعتیاد زنان/ شریف حسن‌زاده
الگو‌های اعتیاد و مصرف مواد مخدر برای زنان و مردان متفاوت است و عواملی منجمله طبقه، قومیت، اشتغال و تحصیلات زنان و مردان می‌توانند در این رابطه تاثیرگذار باشند. متاسفانه در ایران به دلایل متعدد پژوهش‌های علمی کافی و وافی در خصوص این پدیده‌ی اجتماعی صورت نگرفته و در حوزه‌ی نشر و کتاب نیز این خلائ به چشم می‌خورد. کتاب اعتیاد زنان، نوشته‌ی عباس محمدی‌اصل از معدود کتب منتشر شده در سال‌های اخیر است که نویسنده‌ی آن به طور اختصاصی به پدیده‌ی فوق‌الذکر می‌پردازد. تخصص عباس محمدی‌اصل جامعه شناسی جنسیت است و تاکنون چندین کتاب با هدف تبیین پدیده‌های اجتماعی از منظر جنسیت از او منتشر شده.
در بخشی از این کتاب می‌خوانیم: «در تمدن‌های زن‌محور پیشاتاریخ نظیر سومر در منطقه‌ی میان‌رودان از مواد مخدر برای تسکین آلامی چون درد زایمان و سایر بیماری‌ها استفاده می‌شد. این مواد اما در پارادایم مذکر هم دچار سوئمصرف شد و هم به کار بهره‌کشی از جسم یا دیگران آمد. اعتیاد هنگامی‌که متوجه زنان در این پارادایم شد، بر مصائب‌شان افزود و خصوصاً وابستگی خانوادگی و اقتصادی سیاسی‌شان به مردان را جلوه‌هایی جدید بخشید. آنان که در پارادایم مذکر به اراده‌ی مردان متکی و تابع مطامع ایشانند؛ اما درزمینه‌ی معتاد شدن کاملاً مستقل نشان داده شدند و ترساندشان از مثلاً تاثیر منفی اعتیاد بر نسل بعد باب گردید.»
به ادعای نویسنده‌ی این کتاب، مردان بیش‌تر برای «تفریح و کسب لذت جنسی» به اعتیاد روی می‌آورند و زنان عمدتاً از روی «غم و غصه» به این کار مبادرت می‌ورزند؛ حتی اعتیاد زنان در مواقع بروز بحران‌هایی نظیر جنگ و بیکاری افزایش می‌یابد. نویسنده هم‌چنین اعتیاد زنان را از این منظر که خود یکی از دلایل بی‌خانمانی آنان است، مورد بحث قرار داده.
اعتیاد زنان گستره‌ی وسیعی از استعمال سیگار و الکل تا مواد مخدر و روان‌گردان را شامل می‌شود و غالباً به پدیده‌هایی چون قمار، تن‌فروشی و موارد دیگر ربط داده می‌شود. اما همه‌ی این موارد از ارزش و وزن برابر برخوردار نیستند و به شکل یک‌سان شامل حال زنانی از طبقات، فرهنگ‌ها، قومیت‌ها و ملیت‌های مختلف نمی‌شود و برچسب “انحرافیِ” مساوی نیز نمی‌خورند. از سوی دیگر، توزیع زنان معتاد در گستره‌ی تاریخ و جغرافیای جوامع، ثابت و یک‌دست نمی‌ماند.
عباس محمدی‌اصل با اشاره به آمار موالید هزاران نوزاد معتاد در سال که از مادران مبتلا به دنیا می‌آیند، به اهمیت مشارکت اجتماعی برای بالابردن سطح آگاهی جامعه اشاره می‌کند و گونه‌های اعتیاد زنان از منظر جامعه‌شناختی در سنین نوجوانی، میان‌سالی و پیری و هم‌چنین الگو‌های معتادشدن، مصرف مواد مخدر و ترک اعتیاد زنان بر اساس مقوله‌ی طبقه، قومیت، اشتغال و تحصیلات را در این کتاب بیان می‌کند و می‌نویسد: «بخشی از رفتار‌های اعتیادی زنان مستقل و بعضی توام با رفتار‌های دیگر نظیر سرقت، قمار و تن فروشی به منصه ظهور می‌رسد. رفتار‌ها و تاملات زنان معتاد بسته به مواد مصرفی مخدر و امکانات آن‌ها یکی نیست و نمی‌توان همگی را به یک چوب راند و نسخه‌ی واحدی پیچید. این رفتار‌ها بسته به سن، قومیت و تربیت فرهنگی یا اشتغال، رفاه و احساس نابرابری و بی‌عدالتی اجتماعی خصائص متمایزی می‌پذیرند. در حقیقت اعتیاد واکنشی به اجبار‌های اجتماعی و راه گریزی از ستم‌های مردانه است که در این صورت حل اعتیاد آن‌ها در گرو حل نابرابری روابط قدرت می‌ماند.» هم‌چنین به باور نویسنده‌ی کتاب «معمولاً زنان بیش‌تر از مردان از سیگار کشیدن برای مقابله با کج‌خلقی‌هایشان سود می‌جویند و احساس رضایت می‌کنند. دختران نوجوان از اعتیاد برای صیانت ذات در برابر مخاطراتی چون فقر و تبعیض‌ها و بی‌عدالتی‌های جنسیتی در جامعه و یا واکنش از حس نارضایتی در تغییرات ظاهری بدن که منجر به افسردگی و تلقی منفی از خود است. در حالی که اعتیاد در زنان میانسال ممکن است آن‌ها را در مضان اتهام ضعف اخلاقی، سست‌عنصری و بی‌بندوباری قرار دهد، اعتیاد زنان مسن آن‌ها را به ضعف اخلاقی و بی‌بندوباری متهم نمی‌کند.»
کتاب حاضر می‌کوشد به مرور تاریخچه‌ی دانسته‌های بشری راجع به اعتیاد زنان از گذشته تاکنون بپردازد. تبیین نظری اعتیاد زنان، گونه‌های اعتیاد در زنان، شایع‌ترین اعتیاد‌های زنان، اعتیاد دختران نوجوان، زنان میانسال و مسن، مسائل اجتماعی خاص اعتیاد زنان و در نهایت درمان اعتیاد زنان از مباحث عمده‌ی این کتاب است. طرح دیدگاه‌های نظری و بالینی در زمینه‌ی تشخیص و شناخت و مواجهه با این پدیده در کنار انتقادات ذی‌ربط نیز می‌تواند به غنای چنین دریافتی یاری رساند و دقیق‌تر به کار آید؛ خصوصاً این‌که مسئله‌ی اعتیاد زنان جدا از اعتیاد مردان و اوضاع کلی جامعه نیز نیست و نمی‌توان این دو را منفک از یکدیگر دریافت و نسبت به رفعشان کوشید.
در پایان مجدداً ذکر می‌شود که این کتاب، از معدود کتب منتشر شده در سال‌های اخیر با موضوع اعتیاد زنان است؛ علی‌رغم نقدهایی که ممکن است به پرسپکتیو یا پارادیم استفاده شده توسط نویسنده‌ی کتاب، وارد باشد، خط صلح خواندن آن را توصیه می‌کند. امید که در آینده پژوهشگران و جامعه‌شناسان به این پدیده توجه بیش‌تر و جدی‌تری نشان دهند و از ابعاد مختلف آن را مورد تحلیل و بررسی قرار دهند.
نام کتاب: اعتیاد زنان
نویسنده: عباس محمدی‌اصل
ناشر: نشر فکر
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر